Ο Πολιτισμός της Προσφοράς

 Σήμερα η ιστορία μας αφορά κάτι που λόγω των γιορτινών ημερών που έρχονται είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Όταν ακούμε τη λέξη Πολιτισμό σκεφτόμαστε αυτομάτως, την Τέχνη σε όλες της τις μορφές, αν το πάμε λίγο παρακάτω ο Πολιτισμός του Φαγητού, του Ποτού, της Μόδας, της Ιστορίας, της καλής Συμπεριφοράς. Ο Πολιτισμός  είναι μια τεράστια σφαίρα που θα ήταν καλό να συμπεριλάβει  το πως συμπεριφέρονται στους λιγότερο προνομιούχους οι άνθρωποι, που με έναν τρόπο τους ήρθαν τα πράγματα πιο γενναιόδωρα στη Ζωή.

 Η ανάγκη να συνδράμεις στο συνάνθρωπο είναι κομμάτι μιας κουλτούρας που υπήρχε πάντα μέσα μας. Σιγά σιγά βέβαια το Εγώ έγινε περισσότερο υπερφίαλο, περισσότερο κενόδοξο και αυτό το κομμάτι της προσφοράς άρχισε να φθίνει. Ευτυχώς και σε πείσμα των καιρών υπάρχουν ακόμα κάποιοι πιστοί στους ανθρώπους που προσφέρουν χρόνο, κόπο, έγνοια, χρήμα, αγάπη, βοήθεια, έργο. Δε θα εξετάσουμε τα κίνητρα. Προσωπικά θεωρώ πως είναι μείζονος σημασίας. Σημασία έχει πως προσπαθούν με όσα μέσα διαθέτουν να προσφέρουν ως μικροί ευεργέτες από το περίσσευμα της ψυχής τους. Σημασία έχει το αποτέλεσμα. Η προγιαγιά μου έλεγε πρώτα θα φροντίσω το φαγητό των ανθρώπων και μετά θα σκεφτώ τον εαυτό μου. Και αυτό με κάποιο τρόπο το σύμπαν το αφουγράζεται και συνήθως το γυρίζει στο πολλαπλάσιο.

   Στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν πολλοί σύλλογοι, σωματεία, ιδιωτικοί φορείς που έρχονται ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί να καλύψουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες συνανθρώπων που δεν έχουν τα απαραίτητα. Κάποιοι από αυτούς έχουν πολλά χρόνια ζωής, αποδεικνύοντας την ανάγκη για υποστήριξη σε πολλές στιγμές ιστορικής κρίσης, όπως για παράδειγμα η Φιλόπτωχος Αδελφότητα Κυριών που ιδρύθηκε το 1873 φροντίζοντας άπορους αλλά και υποστηρίζοντας σιωπηλά το Μακεδονικό Αγώνα και μετά τα χρόνια της Προσφυγιάς. Το έργο της φτάνει μέχρι σήμερα ακούραστο και συνεχές. 

 Μεγάλη είναι και η συνδρομή κάποιων σωματείων καλύπτοντας κενά του δημοσίου, ειδικά στον ιατρικό τομέα, ξεπερνώντας αγκυλώσεις και καθυστερήσεις. Αυτό που κάνουν όλοι όσοι συμμετέχουν δεν είναι αυτονόητο και σε καμία περίπτωση αμελητέο. Κάποια χρόνια πριν σε συζήτηση είχε ακουστεί, πως με αυτό τον τρόπο καθησυχάζουμε τη συνείδησή μας και νιώθουμε λίγο πιο ήρεμοι για αυτά που έχουμε σε σχέση με κάποιους άλλους ανθρώπους. Ίσως! Από την άλλη όμως που είναι το κακό να μπορείς να μπαίνεις μπροστά, να βλέπεις τις παθογένειες και με τις μικρές ή μεγαλύτερες δυνάμεις που διαθέτεις κάπως να διορθώνεις τα πράγματα. 

  Μια κοινωνία αν θέλει να λέγεται πολιτισμένη πρέπει να σκεφτεί πως συμπεριφέρεται στους ανθρώπους της. Σε εκείνους που σε κάποια φάση της ζωής τους μπορεί να βρέθηκαν σε δεινή θέση, σε εκείνους που δεν έχασαν την αξιοπρέπεια τους, δεν κλάφτηκαν αλλά έχουν ανάγκη βοήθειας, σε εκείνους που ένα παιχνίδι της μοίρας έφερε τη ζωή τους τα πάνω κάτω. Το να βοηθάς σημαίνει πως αγαπάς. Το να αγαπάς σημαίνει πως έχεις περίσσευμα να προσφέρεις. Το να βγαίνεις από το Εγώ σου κάνοντάς το έστω και πρόσκαιρα Εμείς, μόνο θετικό πρόσημο μπορεί να έχει. 

  Μέσα στο πέρασμα του Χρόνου η ανάγκη της προσφοράς και της βοήθειας γίνεται εντονότερη ανάλογα με τις συνθήκες. Το αίσθημα πως ανήκεις σε ένα σύνολο που μπορεί να κάνει τη διαφορά με μια μικρή πράξη σε κάνει να νιώθεις προς στιγμήν περισσότερο Άνθρωπος με μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη. Αυτές τις μέρες λοιπόν μέσα στο φως και τη χαρά θα ήταν εύκολο για μια στιγμή να σκεφτούμε πως μικρές πράξεις σύμπραξης και συμπάθειας μπορούν να φέρουν ένα μεγάλο αποτέλεσμα. Καλά Χριστούγεννα σε όλους!

Η Θεσσαλονίκη των Γεύσεων

 

  Η σημερινή ιστορία έχει πολλή νοσταλγία, πολλές αναμνήσεις και πολλή γλύκα για μια Θεσσαλονίκη που νομίζαμε πως δεν υπάρχει πια. Γωνιές που μπορεί να περνάς καθημερινά αλλά να μην τις βλέπεις, μεράκι από ανθρώπους μιας άλλης εποχής, διέγερση των αισθήσεων που σε γεμίζουν όμορφες εικόνες. Ίσως εξιδανικευμένες αλλά όμορφες. Η πόλη που γερνά, που είναι περισσότερο κουρασμένη από ποτέ, που αφήνει τον εαυτό της να παρασύρεται σε μια παρακμή, κρύβει γωνιές και ανθρώπους που σε πείσμα προσπαθούν να κρατήσουν μια περασμένη αίγλη. Προσωπικά πιστεύω πως το καταφέρνουν. 

  Το Σωματείο των Φίλων του Ιστορικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης ανάμεσα σε όλες τις πολύ ενδιαφέρουσες ξεναγήσεις που οργανώνει, συμπεριέλαβε ένα μικρό οδοιπορικό στην πόλη, χαρτογραφώντας Γεύσεις. Με οδηγό τον καταξιωμένο ξεναγό κύριο Ρωμύλο Ματζούρα, πορευτήκαμε το Σάββατο που μας πέρασε ανάμεσα από στενά, γειτονιές και γνωρίσαμε ανθρώπους που με ενθουσιασμό, μεράκι και χαμόγελο μας παρέσυραν σε μια γευστική εμπειρία. 

   Ο Κόκκινος Φούρνος απέναντι από τη Ροτόντα που τάισε και χόρτασε με το ψωμί και το φημισμένο κουλούρι του πολλούς από εμάς. Το ψωμί τόσο πολύτιμο και τόσο σημαντικό. Η γιαγιά μου έλεγε " χωρίς ψωμάκι ο άνθρωπος δε χορταίνει".  Λίγο παραπάνω σε ένα στενό που δεν το πιάνει το μάτι σου, είναι το μικρό τυροκομικό πρατήριο από το Δρυόβουνο της Κοζάνης. Τα τυριά του μια γευστική εμπειρία αλλά για μένα αυτό που με συγκίνησε βαθειά ήταν ο ενθουσιασμός και η ζέση με την οποία μας περιέγραψε ο κύριος του πρατηρίου την ιστορία τους και τη δουλειά τους. Στη γειτονιά του Πειραματικού Σχολείου στην Αγίας Σοφίας πάνω από την Εγνατία οι ξηροί καρποί Αετός, τρίτη γενιά ένα μαγαζί με ποικιλία αλλά και αισθητική του 1980 ζεστό σε προδιαθέτει να ψωνίσεις όλους τους καρπούς και να προετοιμαστείς για σινεμά.  Λίγο πιο κάτω το ζαχαροπλαστείο Δεληγιωργάκη με τα λουκουμάκια, τα τουλουμπάκια,  τα παραδοσιακά γλυκά, τα ροδίνια, τα αμυγδαλωτά, τις τριφτές βασιλόπιτες. Η γλύκα δεν ήταν μόνο στα προϊόντα αλλά και στα κορίτσια του καταστήματος που είναι τρίτη γενιά και εκείνες. Μικρό το μαγαζί γέμισε με ζέστη η καρδιά από τον τρόπο που διηγήθηκαν την ιστορία του παππού τους Κωνσταντινουπολίτη πρόσφυγα που έφτιαχνε λουκούμια. Ας μου πει ένας που έχει γεννηθεί πριν το 1980 πως δεν έχει φάει μπισκοτολούκουμο με λουκούμι τριαντάφυλλο και πτι - μπερ...ένα δεν ήταν ποτέ αρκετο! Κατεβήκαμε πιο χαμηλά στην Καστριτσίου στο Εντόπικο. Νέο παντοπωλείο με σουτζούκια και σαλάμια, με τυριά μικρών παραγωγών, με ποικιλία και αρώματα νοστιμιάς, τσίπουρα για όλα τα γούστα.

  Και εκεί σκέφτηκα αν αυτό δεν είναι Πολιτισμός, τι είναι; Η Γεύση μια από τις πέντε Αισθήσεις μας διεγείρει τον Εγκέφαλο και μαζί με την Όσφηση μπορεί να δημιουργήσει Μνήμη. Η ποικιλία, τα χρώματα, το άρωμα, ο συνδυασμός μπορεί να ξυπνήσει συναισθήματα σε εποχή που γίνονται όλο πιο αυτόματα και μηχανικά τα πράγματα, σχεδόν αδιάφορα. Να ευφρανθεί η ψυχή αλλά και το σώμα. Έτσι συνομιλούν οι άνθρωποι καλύτερα γύρω από ένα τραπέζι γεμάτο καλούδια. 

   Η Θεσσαλονίκη από την ίδρυση της και όλα της τα χρόνια υπήρξε ένα καζάνι πολιτισμών, κόσμος πάει και έρχεται, φέρνοντας συνήθειες, υλικά και γεύσεις. Στην Άθωνος λοιπόν υπάρχει το Ραγιάν που μας φέρνει σε επαφή με τα ποντιακά εδέσματα, το πάντρεμα της Γεύσης με τους ανθρώπους. Δε θα μπορούσε να λείπει από το οδοιπορικό μας ο καρπός της ευλογημένης Ελιάς. Αιώνιο σύμβολο ειρήνης, μακροζωίας και υγείας. Στο φημισμένο μας Καπάνι είναι το κατάστημα Ελιά - Ελιά. Ο κύριος του καταστήματος μας πρόσφερε λογιών- λογιών ελιές για να δοκιμάσουμε, το μαγαζί όμως έχει και ένα σωρό τουρσιά και  φυσικά λάδι. Μια πανδαισία χρωμάτων και αρωμάτων και εδώ. Φυσικά μετά από όλη αυτή τη βρώση και την πόση μη σας πω ένα καφεδάκι ήταν ότι έπρεπε. Μυρίσαμε φρεσκοκομμένο καφέ από το καφεκοπτείο Μέκα λίγο πριν τα Λουλουδάκικα ( οι φωτογραφίες είναι από εκεί). Παραδοσιακά ο ελληνικός καφές πάει με υποβρύχιο, λουκουμάκι και γλυκό του κουταλιού, καλοκαίρι κάτω από τον αιωνόβιο πλάτανο της πλατείας του Χωριού να λέμε ιστορίες ή στα καφενεία της παλιάς Παραλίας να ατενίζουμε τη θάλασσα και να αδειάζει ο νους. Σήμερα αυτό δεν είναι εφικτό αλλά τα όνειρα δεν έβλαψαν ποτέ κανέναν. Στα Άνω Λαδάδικα λοιπόν βρίσκεται το εργαστήριο γλυκών Ορφέας με όλα του τα καλούδια.

Τελειώνοντας την περιήγηση σκέφτηκα πως ευτυχώς είναι αυτοί οι άνθρωποι και άλλοι τόσοι που προσπαθούν με πείσμα να κρατήσουν την εικόνα της πόλης μας όπως ήταν κάποτε κοντά σε αυτό που είναι σήμερα. Η εξέλιξη είναι καλή αλλά αυτά τα κρυμμένα διαμαντάκια είναι που μας κρατούν προσγειωμένους κοντά στη Ρίζα μας. Και καταλαβαίνεις πως έχει αντίκτυπο σε αυτό που είσαι όλο αυτό, όταν αρχίζει η ομήγυρη  να θυμάται φαγητά, μαγαζιά, στιγμές και να ανταλάσσει αναμνήσεις. 

Το ωραίο είναι πως  τα νέα παιδιά αρχίζουν να αποκτούν ενδιαφέρον ξεκινώντας αναζητήσεις και ψάχνοντας γευστικές εμπειρίες που μόνο έκρηξη μπορούν να τους προκαλέσουν στη σκέψη. Μπορεί τα υλικά και οι μέθοδοι ή τα μέσα να είναι διαφορετικά, το πείσμα και το μεράκι όμως παραμένει  δυνατό οπότε κάτι θα μείνει. 

Η κατακλείδα της μέρας ήταν πως η ευτυχία και η ικανοποίηση κρύβεται τελικώς στα μικρά. Τους ευχαριστούμε όλους (Επαγγελματίες, το Σωματείο, τον Ξεναγό μας) για την κατάδυση στις παιδικές - νεανικές  Αναμνήσεις μέσω της Γεύσης. Εις το επανειδείν.

Η Ιστορία επαναλαμβάνεται

 

Ödön von Horvath (1901-1938)  πηγή: βιβλιοnet

Ο κύριος της φωτογραφίας είναι ο Ödön von Horvath γερμανός συγγραφέας με ουγγρικές ρίζες που γενήθηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και στη σύντομη ζωή τους βίωσε καταιγιστικές εξελίξεις που συγκλόνισαν την υφήλιο. 

Μεγάλωσε μέσα στη δίνη του Α΄Παγκόσμιου Πόλεμου. Βίωσε από νωρίς τα μαύρα σύννεφα και τη ρητορική του μίσους που κατέλησε τη Γερμανία με την εμφάνιση των Ναζιστών στο προσκήνιο. Ένα μάτσο αποτυχημένοι που βρήκαν αυτή τη μικρή ρωγμή και μίλησαν για πράγματα που πίστεψε η μάζα πως θα είναι εφικτά. Μια ομάδα που μεθοδικά έμαθε από τα λάθη της ως εγκληματική οργάνωση, χειραγώγησε, τρομοκράτησε, υποσχέθηκε και κατάφερε να φτιάξει ένα ψεύτικο προσωπείο εκμεταλλευόμενη τις αδυναμίες των ανθρώπων πλάθοντας ένα κακό παραμύθι και οδηγώντας τον κόσμο στον όλεθρο.

Τον όλεθρο του Β΄Παγκόσμιου Πόλεμου ο Horvath δεν πρόλαβε να τον ζήσει. Το νήμα της ζωής του κόπηκε ξαφνικά στο Παρίσι όταν καταπλακώθηκε από ένα μεγάλο κλαδί δέντρου το 1938. Μεγάλωσε όμως όπως είπαμε στο Μεγάλο Πόλεμο και βίωσε την προετοιμασία, το διωγμό και τον αποκλεισμό ως συγγραφέα και ως πολίτη που είχε διαφορετική άποψη από το καθεστώς πριν το Δεύτερο. Παρόλο το νεαρό της ηλικίας του έγραψε σημαντικά έργα που σκιαγραφούν γλαφυρά τη ζοφερότητα της κατάστασης και είναι βαθειά προφητικά. Άγγιξε με απόλυτη ωμότητα τις ακρότητες, τα εγκλήματα, τη διαχείριση μέσω της χειραγώγησης ανθρώπων που βρίσκονται στα όρια εξαθλίωσης, αν δεν τα έχουν ξεπεράσει. Σύγχρόνως όμως τους πλησίασε τρυφερά, προσπαθώντας να τους καταλάβει, όχι να τους δικαιολογήσει ή να τους αθωώσει αλλά να τους συμπαθήσει με κάποιο τρόπο. Η Ζωή είναι άδικη για τους αδύναμους και δυστυχώς οι ευκαιρίες είναι πάντα πιο πολλές για τους δυνατότερους.

Ένας τέτοιος είναι ο Sladek. Η πρώτη έκδοση του έργου γράφτηκε γύρω στο 1927 και έχει ένα ευτυχές τέλος γιατί ο ήρωας μετά από όλα τα δεινά που πλήρωσε, μετά από πόνο, ματαίωση, προδοσία, τιμωρία καταφέρνει να πετύχει ότι είχε ονειρευτεί. Μικρές αλλά πολύ σημαντικές ελπίδες που  δε χάθηκαν εντελώς για εκείνον. Ψήγματα αισιοδοξίας. Η δεύτερη εκδοχή γράφτηκε λίγο αργότερα και συγγραφικά είναι πολύ πιο μεστή και καίρια. Το τέλος είναι αυτό που περιμένει ανθρώπους που δεν έχουν τη δύναμη να ξεφύγουν από ένα πεπρωμένο που δημιούργησαν άλλοι για εκείνους. Ο Θάνατος είναι η μόνη λύτρωση.

Η παράσταση του Sladek ανεβαίνει για 4 ακόμα Δευτερότριτα στο χώρο εκδηλώσεων του Goethe Institut από την θεατρική εταιρία Ars Moriendi Theater Group. Σε ένα χώρο που προάγεται η εκμάθηση της γερμανικής γλώσσας και του πολιτισμού, συμβαίνει μια ειρηνική συνύπαρξη, μια προσπάθεια αποκάλυψης πως πράγματα που συνέβησαν 90 χρόνια πριν δεν είναι και τόσο μακρινά τελικά. Πως οι μικροί άνθρωποι είναι ικανοί για το χειρότερο, παρόλο που πάντα μέσα τους θα ακούγεται αυτή η φωνή της αφύπνισης, πως δεν είναι αυτό που τους εκφράζει πραγματικά, πως πρέπει να αντισταθούν. Ο τρόπος που  οι ασήμαντοι γίνονται σημαντικοί χωρίς καμία βάση και ασκούν ακραία εξουσία. Ο λόγος είναι τόσο γρήγορος, περιεκτικός, δυναμικός, τρυφερός, σύγχρονος. Οι εικόνες που μεταφέρονται είναι πολύ γνώριμες σήμερα ακόμα και σε μέρη της Γης που δεν υπάρχει πόλεμος. Το πρόσωπο του όμως είναι αδυσώπητο και ανελέητο. Η επιβολή με τη βια ενός δίκαιου χωρίς την παραμικρή διάθεση παραχώρησης στο άλλο μέλος. Η υπερίσχυση του ισχυρού έναντι στον καθημερινό άνθρωπο μόνο και μόνο γιατί έχει όπλα. Και αυτό είναι δυστυχώς κάτι που συμβαίνει παντού, από τις τρομοκρατικές ενέργεις στην Ευρώπη μέχρι τις συρράξεις στη Μέση Ανατολή με θύματα πάντα αθώους!

Οι ερμηνείες των συντελεστών κάτω από την καθοδήγηση του σκηνοθέτη Θάνου Νίκα άρτιες. Μια παράσταση δύσκολη αλλά πολύ δυνατή που αξίζει να της δώσετε το χρόνο σας και την προσοχή σας. 

Μια αιώνια σχέση

  

    

  Σήμερα θα ξεκινήσουμε την ιστορία μας με ευχές. Καλό Μήνα, Καλή Εβδομάδα και καλημέρα σε όλους. Εκφράσεις που σιγά σιγά τις ξεχνάμε ή θεωρούμε πως είναι χάσιμο χρόνου.

Το έργο της φωτογραφίας είναι ένας πίνακας του Αλέξη Ακριθάκη (1939-1994) και βρίσκεται στο ΜΟMus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη. Η σημερινή ιστορία θα έχει σχέση με το Χρόνο. Είναι τόσο σχετική για τον καθένα η σχέση του, τόσο διαφορετικός ο τρόπος που τον προσεγγίζει, τον υπολογίζει, τον εκμεταλλεύεται ή τον ξοδεύει. 

Ο Πλάτωνας είναι ο πρώτος σημαντικός φιλόσοφος που στο πλαίσιο του μύθου της δημιουργίας του κόσμου που παρουσιάζει στον Τίμαιο, δίνει τον ορισμό του χρόνου. Είναι λοιπόν το είδωλο της αιωνιότητας, δεν είναι ποτέ το ίδιο και διαφοροποιείται κάθε φορά ανάλογα με τα αισθητά πράγματα που υπάρχουν γύρω. Ο Χρόνος είναι νοητός αλλά μπορεί να γίνει και κάτι αισθητικό ανάλογα με τον τρόπο που τον αντιλαμβάνεται ο κάθε άνθρωπος. Ας μην ξεχνάμε πως τα μόνα πλάσματα στη γη που έχουν αίσθηση του χρόνου είναι οι άνθρωποι. Τους προσδιορίζει από τη μέρα που γεννιούνται ως τη μέρα που δε θα υπάρχουν. Ο Χρόνος είναι κινητός αλλά δεν κινείται, είναι ευμετάβλητος αλλά και εξαιρετικά μεταβλητός. Είναι ένα είδωλο που δίνει την ψευδαίσθηση πως είναι αληθινό αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Είναι ατελείωτος αλλά και πεπερασμένος. Ο Πλάτωνας θεωρεί πως γεννήθηκε με το Σύμπαν. Ο Αριστοτέλης από την άλλη θεωρεί πως αν συνέβηκε όντως αυτό θα πρέπει να υπήρχε μια άχρονη στιγμή ( δηλαδή να μην υπήρξε Χρόνος κάπου κάποτε έστω και για λίγο, πράγμα όμως αδύνατο κατά τη γνώμη του).

Μέσα στην Ιστορία πολλοί φιλόσοφοι έψαξαν το νόημα του. Ο καθένας πρόσθεσε κάτι. Ο Πλάτωνας θεωρεί πως είναι αιώνιος σε ένα αδιάκοπο ρεύμα αλλαγής, ο Αριστοτέλης θεωρεί πως είναι ένας αριθμός που κινείται ανάμεσα στο πριν και το μετά, ο Αυγουστίνος έλεγε πως νιώθουμε την αίσθηση του Χρόνου και ενώ καταλαβαίνουμε την εμπειρία δεν μπορούμε να την περιγράψουμε με σαφήνεια. Ο Πλωτίνος θεώρησε πως υπάρχει η ψυχική δραστηριότητα του Χρόνου, και  ο Χάιμ έθεσε τη σχετικότητα του Χρόνου μέσα στο ταυτόχρονο, αυτό που λέμε Στιγμή. 

Όσο περίπλοκα, δυσνόητα ή κουραστικά μπορούν αν είναι όλα αυτά, στο τέλος θα μπορούσαν να έχουν μια χροιά αφύπνισης. Αντί για αυτό αποφασίσαμε ως είδος να λειτουργήσουμε σα να μη μας αγγίζει, σα να μη μας αφορά, σα να ελέγχουμε τα πάντα, σα να μας ανήκει το σύμπαν και τα μέρη του.  Άλλωστε συνήθως ότι δεν καταλαβαίνουμε το απωθούμε ή το αφορίζουμε. Ο Χρόνος όμως δεν είναι ατελείωτος, είναι άπιαστος, δεν ανήκει σε κανένα, ήταν εδώ πριν από τον καθένα μας, συμπορεύεται μαζί μας και θα συνεχίσει να υπάρχει και μετά από εμάς. Οπότε ίσως θα ήταν σκόπιμο αναλογιζόμενοι αυτό να κάνουμε μια παύση. Ακούγεται λίγο ειρωνικό να κάνεις παύση σε κάτι που δε σταματά να κινείται αλλά η σκέψη πως δεν ορίζουμε τίποτα αλλά κινούμαστε μέσα σε ένα ρεύμα που μας πηγαίνει εκείνο εκεί που επιθυμεί, ίσως μας κάνει να εκτιμήσουμε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας και να επαναπροσδιοριστούμε με έναν τρόπο. Ίσως καταφέρουμε να εκτιμήσουμε περισσότερο το λόγο για τον οποίο βρεθήκαμε αυτή τη στιγμή, σε αυτό κομμάτι γης, με αυτά τα στοχεία. Ίσως ή μπορεί και όχι!