Χαϊκού και Κολάζ: μια ευτυχής συνάντηση Θεσσαλονίκη Δεκέμβριος 2024.-

 

Χαϊκού και Κολάζ: μια ευτυχής συνάντηση

Της Μιχαέλα Μ.Τσαμουρτζή Πολιτισμολόγου

Θεσσαλονίκη Δεκέμβριος 2024.-

 

Ήδη από τον τίτλο κάποιοι θα αναρωτηθούν ποια είναι ακριβώς η σημασία. Το κολάζ μπορεί να παραπέμπει στις παιδικές χειροτεχνίες και να είναι κάπως οικείο. Η λέξη χαϊκού όμως τι ακριβώς σημαίνει. Στα ιαπωνικά μεταφράζεται ως αστείος στίχος.  Είναι όμως κάτι πολύ πολύ περισσότερο. Μέσα σε 17 συλλαβές μπορεί να συμπεριλαμβάνεται ένα εξαιρετικά μεστό και γεμάτο νόημα, ποίημα. Που παίρνει ζωή μέσα από την καθημερινότητα, δίνει δύναμη στο λόγο και κάνει μια προσπάθεια να παρηγορήσει τη στιγμή. Είναι η συντομότερη μορφή ποίησης στον κόσμο.

Ο πρόδρομος των κλασικών χαϊκού εμφανίστηκε στην Ιαπωνία τον 13ο αιώνα ως μια προσπάθεια έκφρασης των ποιητών σε μια ιστορικά πολύ κλειστή και αυστηρή συνθήκη για τη Χώρα. Η φόρμα όπως την ξέρουμε σήμερα εδραιώθηκε τον 16^ο αιώνα. Σκοπός δεν είναι η καταστρατήγηση της παράδοσης και για αυτό το  λόγο η φόρμα και το περιεχόμενο  των ποιημάτων παρέμεινε για αιώνες η ίδια. Αυτό που ενδιέφερε τους εμπνευστές των Χαϊκού είναι η αίσθηση πως ακόμα και στο αμετάβλητο υπάρχει κίνηση. Η απλότητα και η ευκολία έδωσαν τη δυνατότητα της μετάδοσης σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, άλλοτε καυτηριάζοντας, άλλοτε σατιρίζοντας και άλλοτε μεταφέροντας τρυφερά μηνύματα στο κοινό.

Τα χαϊκού έφτασαν στη Δυτική Ευρώπη το 19^ο αιώνα όπως έφτασε το χαρτί και μαζί του οι ξυλογραφίες (ας θυμηθούμε το διάσημο «Το Κύμα» του Χοκουσάι (1760-1849) μαζί με την ιαπωνική Τέχνη που επηρέασε σημαντικά το κίνημα των Ιμπρεσιονιστών . Η ευρεία διάδοσή τους όμως άρχισε μετά τις αρχές του 20^ο αιώνα με πολλούς Ευρωπαίους ποιητές να προσπαθούν να γράψουν σε αυτή τη λιτή και σύντομη φόρμα, μεταφέροντας τα μηνύματα που απασχολούσαν τους ανθρώπους της εποχής.

Το κολάζ από την άλλη είναι η εικονογράφηση με χρήση διαφορετικών υλικών για να διηγηθεί ο καλλιτέχνης μια ιστορία. Κολάζ στα γαλλικά σημαίνει κολάω. Μια εικόνα, μια φωτογραφία, ένα αντικείμενο μπορεί να γίνει το έναυσμα και η παλέτα για φτιαχτεί μια καλλιτεχνική δημιουργία.

Οι πρώτοι καλλιτέχνες στις αρχές του 20^ου αιώνα που χρησιμοποίησαν αυτήν την τεχνική ήταν ο Ζώρζ Μπράκ (1882-1963) και ο Πάμπλο Πικάσο (1881-1973) που θέλησαν να βάλουν χρώμα στα έργα τους. Το κίνημα του Ντα Ντα με τον Μάρξ Έρστ (1891- 1976) χρησιμοποίησε το κολάζ για να περάσει κοινωνικά, πολιτικά μηνύματα και να καυτηριάσει ή πιο σωστά να αποδομήσει ότι παλιό υπήρχε. Στόχος των καλλιτεχνών να πλήξουν τις παλιές καλλιτεχνικές τεχνικές. Εδώ βλέπουμε μια σύγκρουση ανάμεσα στα δυο είδη. Οι ποιητές του Χαϊκού θεωρούσαν πως και μέσα στην ακινησία υπάρχει κίνηση. Οι καλλιτέχνες του Κολάζ θεωρούσαν πως πρέπει να καταστραφούν όλα τα παλιά και να αναγεννηθεί η Τέχνη μέσα από τις στάχτες της.

Το πόσο σημαντικές και ταιριαστές είναι και αυτές  οι δυο φόρμες (Χαϊκού και Κολάζ) επιχειρεί να αναδείξει μια  σύμπραξη που κατάφεραν δυο καλλιτέχνες που ασχολούνται με τις συγκεκριμένες τεχνικές, σε ένα καλαίσθητο λεύκωμα που βγήκε πρόσφατα σε κυκλοφορία από τις εκδόσεις ΤΡΙ. ΕΝΑ . Η κυρία Ειρήνη Μητούδη εικαστικός και ο κύριο Θεοχάρης Μπικηρόπουλος συγγραφέας – ποιητής.  Το λεύκωμα ονομάζεται «ΕΓΚΙΒΩΤΙΣΜΟΣ» και συμπεριλαμβάνει τη διήγηση ιστοριών που είτε είχαν ως αφετηρία τα Κολάζ της κυρίας Μητούδη είτε το έναυσμα ήταν τα Χαϊκού του κυρίου Μπικηρόπουλου. Το εντυπωσιακό είναι πως πέρα από τη δική τους συνεργασία μαζί τους συνέργησε και ένας νέος εικαστικός καλλιτέχνης ο Θρασύβουλος Ζηκούλης τελειόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών της Φλώρινας που μέσα από την νεανική και φρέσκια του ματιά δημιούργησε ένα εξαιρετικό εξώφυλλο με τη χρήση των ψηφιακών μέσων. Θα μπορούσε να είναι ένας επεξεργαστής ηλεκτρονικού υπολογιστή που αποφασίζει αυτοβούλως να βάλει περισσότερο χρώμα στη ζωή και να μας προετοιμάσει για αυτό που θα δούμε και θα διαβάσουμε μέσα στο βιβλίο.

Έτσι ο τίτλος του λευκώματος καταφέρνει απολύτως το στόχο του, που είναι να συμπεριλάβει πολλά διαφορετικά στοιχεία της δημιουργίας ( λόγο, εικαστικά, τεχνολογία) και να συστήσει στο κοινό έναν νέο δρόμο, ο οποίος μόνο ενδιαφέρον και πολλά υποσχόμενος μπορεί να χαρακτηριστεί.

 

14o Συμπόσιο Γλυπτικής Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης ΄Θεόδωρος Παπαγιάννης΄Αύγουστος 2024.

 

Αύγουστος 2024.-

 

   Όταν ακούς τη λέξη Γη σου έρχεται στο νου το Χώμα, η μυρωδιά μετά από βροχή, τα δουλεμένα χέρια, η δύναμη του σώματος και της ψυχής, οι ζωές των ανθρώπων, η δημιουργία από το μηδέν, η Ιστορία.

   Αυτά τα στοιχεία μας πρόσφερε φέτος το καλοκαίρι το 14^ο Συμπόσιο Γλυπτικής στο Ελληνικό, χωριό της Ηπείρου και στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης». Η συνεύρεση σημαντικών καλλιτεχνών από όλον τον κόσμο, η έμπνευση, η δημιουργία, η ήρεμη καθοδήγηση και ο συντονισμός του ίδιου του Δασκάλου, η γνωριμία με το έργο των καλλιτεχνών, με την ηπειρωτική Γη, η ξενάγηση στο χώρο του Μουσείου από τον ίδιο τον εμπνευστή του, μαζί με τις παράλληλες εκδηλώσεις του Συμποσίου που επιμελούνται με περισσή φροντίδα άνθρωποι που αγαπούν την Τέχνη και τον Τόπο,  προσφέρουν στον επισκέπτη μυημένο και μη μια ανυπέρβλητη εμπειρία. Μια εμπειρία που αφού τη ζήσεις, μόνο τυχερός θα μπορούσες να νιώθεις, που υπάρχουν αυτοί οι γενναιόδωροι άνθρωποι να προσφέρουν τα δώρα τους απλόχερα.

  Καλή μας Αντάμωση!

 

Της Μιχαέλας Μ.Τσαμουρτζή

Πολιτισμολόγος – Συνεργάτης του Πολιτιστικού Οργανισμού

Αύγουστος 2024.- 

 

Τουρισμός και Πολιτισμός.-

 

Τουρισμός και Πολιτισμός

Τα χρόνια μετά τον Κορονοϊό έφεραν μια τεράστια ανάγκη στους ανθρώπους να ταξιδέψουν, να δουν, να μυρίσουν, να κινηθούν και να ζήσουν με κάποιο τρόπο. Ο μικρός πλανήτης Γη βρίσκεται σε μια μόνιμη κίνηση με τους κατοίκους του να έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου να προλάβουν να πάνε κάπου.

Αναμφίβολα τα ταξίδια είναι υπέροχα. Ανοίγουν τα μάτια, οι αισθήσεις, αποκτά κανείς φίλους, γεμίζει εμπειρίες καλλιεργεί σώμα και νου. Αλλά όταν αυτή η τόσο υπέροχη εμπειρία μετατρέπεται σε βάσανο τι γίνεται; Πόλεις του κόσμου που θεωρούνται κοσμήματα πολιτισμού, τα τελευταία πολλά χρόνια έγιναν βορά του κέρδους και της ασυδοσίας του τουρισμού.  Οι αρχές του τόπου, οι αεροπορικές, και όλοι εκείνοι που εμπλέκονται στην τουριστική βιομηχανία θέλησαν με  οποιοδήποτε τρόπο να βγάλουν τα σπασμένα, χωρίς σχέδιο, χωρίς πλάνο, χωρίς καμία πρόβλεψη ή υποδομή. Απώτερος σκοπός όλων το κέρδος. Το αποτέλεσμα καθυστερήσεις, γκρίνια, θυμός, ουρές, ταλαιπωρία. Και αντί να χαιρόμαστε για το ταξίδι και τον προορισμό, γεμίζουμε τελικά με περισσότερο άγχος από αυτό που είχαμε ξεκινώντας.

Οι επιπτώσεις όμως είναι μεγαλύτερες από ότι είναι το όφελος.  Με την τόσο μεγάλη ζήτηση οι τιμές ανεβαίνουν όλο και πιο ψηλά, ο κόσμος από την πληθώρα και τον συνωστισμό βγάζει τις περισσότερες φορές το χειρότερο εαυτό του με δύσκολες συμπεριφορές. Οι κάτοικοι χάνουν τη σειρά τους, τις συνήθειες τους, τη ζωή τους, φεύγουν από τα σπίτια τους γιατί δεν μπορούν να επιβιώσουν. Οι αρχές των πόλεων στέκονται τις περισσότερες φορές αμήχανες σε αυτό το κύμα που δεν μπορούν να αναχαιτίσουν κάνοντας σπασμωδικές κινήσεις.  

Στο χώρο του Πολιτισμού τα μουσεία είναι ασφυκτικά γεμάτα με αποτέλεσμα η όποια επίσκεψη τελικά να είναι δώρο άδωρο. Αντί να απολαμβάνουν τη στιγμή και την επαφή με αριστουργήματα Τέχνης, βλέπουν ο ένας το κεφάλι του άλλου σε μια προσπάθεια να αποθανατίσουν το έργο για να μπορέσουν μετά να το επεξεργαστούν με ηρεμία. Πολλοί Τουρίστες προκαλούν ζημιές στο πλαίσιο της χαλαρότητας και του εφήμερου που τους προσφέρουν οι διακοπές.

Μπορεί να είναι ο Τουρισμός η βαριά βιομηχανία κάποιων χωρών αλλά όλα πρέπει να αναπτύσσονται με σκέψη, σχέδιο, μέτρο, σύνεση, υποδομές χωρίς να τα φτάνουμε όλα στα άκρα. Η ποιότητα ζωής, μας αφορά όλους και είναι σημαντική για τη διαβίωσή μας, γιατί είναι πολιτισμός. Τροφή για σκέψη για το καλοκαίρι που ήρθε δριμύ.

Μιχαέλα Μ. Τσαμουρτζή

Πολιτισμολόγος

Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΠΙΑΤΟ

 

                          

 

Όταν μιλάμε για Καλές Τέχνες, φανταζόμαστε αυτόματα τις Εικαστικές Τέχνες. Με αυτό τον τρόπο αδικούμε όλες τις άλλες μορφές. Με αφορμή λοιπόν την Έκθεση του Michael Chow στο Ντουμπάι με τίτλο “One Breath” που έγινε το 2022, θα είχε πολύ ενδιαφέρον να προσεγγίσουμε τη δημιουργία με ένα λίγο διαφορετικό πρίσμα.

Ο συγκεκριμένος κύριος είναι ένας πολύ διάσημος εστιάτορας αλλά και εικαστικός. Είπε λοιπόν πως ο τρόπος που δημιουργεί έναν πίνακα δε διαφέρει καθόλου με ένα πιάτο υψηλής γαστρονομίας. Μπορεί στο έργο ο ζωγράφος να λειτουργεί πιο συναισθηματικά αλλά αντικειμενικά όταν ένας σεφ τοποθετεί τα υλικά του στο πιάτο λέει αυτομάτως μια ιστορία. Η διαδικασία προσέγγισης είναι η ίδια. Και στις δυο περιπτώσεις το πρώτο πράγμα που διεγείρεται είναι το μάτι. Τα χρώματα, η τοποθέτηση των υλικών, η ποικιλία, ο καμβάς είτε είναι καμβάς είτε είναι πιάτο.

Αυτό που βλέπουμε είναι αυτό που μας προκαλεί θαυμασμό, απορία, απέχθεια, επιθυμία. Στη περίπτωση του πίνακα προσπαθούμε να καταλάβουμε τι είναι αυτό που μας ελκύει, τι είναι αυτό που μας γεννά τον πόθο να αποκτήσουμε το έργο ή τι είναι αυτό που μας απομακρύνει και δε μας εκφράζει. Στο πιάτο με το φαγητό είναι η έκπληξη αυτού που βλέπουμε, η απορία το πως είναι δυνατόν να κάνει κάποιος πιάτα που να μοιάζουν σα ζωγραφικός πίνακας ή γλυκά που μέσα στην απλότητά τους δημιουργούν έκρηξη σε όλες    τις αισθήσεις. Οι ζαχαροπλάστες έχουν φτάσει σε ένα ανώτατο επίπεδο καλλιτεχνικής δημιουργίας κάνοντας εφήμερα αριστουργήματα που μας αφήνουν με το στόμα ανοιχτό.

Αν σκεφτούμε πως η Τέχνη είναι τροφή για το Πνεύμα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο η Τέχνη του Φαγητού, ικανοποιεί πέρα από τη βασική ανάγκη του ανθρώπου για επιβίωση, τον ίδιο ακριβώς σκοπό. Η διαφορά οι Καλές Τέχνες μπορούν να είναι αιώνιες, η γαστρονομική Τέχνη είναι η Στιγμή, μια Ανάσα (κατά τον τίτλο της Έκθεση).

Αξίζει όμως να της δώσουμε τα εύσημα και τη δέουσα προσοχή, έστω και αν θα είναι  μέχρι να αδειάσει το πιάτο!     Μ.Μ.Τ.